|
|
||||||||
|
||||||||
| www.ugczyze.pl OFICJALNA STRONA INTERNETOWA | Kontakty | | ||||||||
Rada Gminy
INSTYTUCJE
Atrakcje turystyczne
Sport
Ochotnicza Straż Pożarna
Urząd Gminy
Uchwały Rady Gminy Czyże
DEKLARACJA O WYSOKOŚCI OPŁATY ZA GOSPODAROWANIE ODPADAMI KOMUNALNYMI
|
Przez znaczną część swej historii Bielsk Podlaski i jego okolice znajdował się na szlaku wielu ważnych dróg, traktów. Wystarczy wspomnieć przechodzący przez Bielsk trakt królewski - drogę łączącą Wilno z Krakowem, jakże istotną w czasach unii polsko - litewskiej. Nie mniej ważnym był tzw. Carski Hostineć - droga, którą przez Bielsk do Białowieży podróżowali rosyjscy carowie, książęta, arystokraci. Choć hostineć istniał tu wcześniej, w XIX wieku został on ulepszony i nabrał znaczenia wręcz strategicznego W tradycji mieszkańców do dziś zachowało się wiele wspomnień i legend dotyczących przejazdu cara przez ich wieś. Niejednokrotnie są to wręcz bajania, jak na przykład opowieść ze wsi Widowo o kobiecie, która miała się bawić z dziećmi carskimi. W innych przypadkach (wieś Użyki) opowieści są potwierdzone przez dokumenty i fakty historyczne. Trakt przestał pełnić swą ważną rolę po zbudowaniu linii torowej Bielsk - Białowieża. Przestano go używać ostatecznie po zbudowaniu drogi Bielsk - Białowieża - Prużany w 1908 roku. Trasa wytyczona została na podstawie badań terenowych przeprowadzonych przez młodych uczestników przedsięwzięcia. Nie wszystkie wsie znajdujące się na naszym szlaku należały do głównej trasy Carskiego Hostincia. Trzeba jednak wiedzieć, iż podróżni jadąc do Białowieży, nie zawsze wybierali tą samą drogę. Warto wspomnieć, iż w świadomości mieszkańców tych białoruskich terenów Hostineć zachował się nie jako jedna konkretna droga, ale jako obszar położony także wokół niej. Stąd też taka forma szlaku. O kształcie szlaku zadecydował także fakt, iż nie wszystkie fragmenty dawnego Carskiego Hostincia zachowały się do dziś. Część z nich jest zupełnie nie do przejścia, na innych rozciągają się pola. Trasa przebiegu szlaku: Bielsk Podlaski - Studziwody - Widowo - Użyki - Łoknica - Szczyty - Podrzeczany - Czyże - (Leniewo - Lady - Zbucz) - Cmentarzysko Hrabniak - Grodzisko "Okopy" - Kojły - Nowe Berezowo - Czyżyki - Hajnówka.
CZYŻE Wieś prawdopodobnie powstała na początku XVI wieku, a pierwsze wzmianki w dokumentach pisanych dotyczą 1529 roku. Od samego początku Czyże były wsią królewską. Podlegały jednak leśnictwu bielskiemu. Wynikało to z faktu, iż wieś zamieszkiwali strzelcy - kategoria ludności służebnej, której obowiązkiem oprócz polowań w Puszczy Białowieskiej, było uczestnictwo w wyprawach wojennych. Dzięki temu zwolnieni byli oni z pańszczyzny. Podczas wojny strzelcy spełniali ważną rolę, idąc tuż przy działach. Wieś Czyże miała wystawić na wojnę 20 dobrze umundurowanych strzelców. Każdy strzelec otrzymywał dwie włóki ziemi, z których nie płacił podatków. Wzmianki o strzelcach z Czyżów możemy znaleźć jeszcze w końcu XVIII w., a dokładniej w dokumencie z 1792 r W Czyżach, oprócz strzelców, mieszkali także Osocznicy. Już w XVI w. w Czyżach istniała cerkiew p.w. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Z uwagi na to, że miała ona niegdyś bogatych fundatorów: władców i miejscowych strzelców, była jedną z najpiękniejszych i najlepiej wyposażonych cerkwi w ziemi bielskiej. Niestety, w dniu święta parafialnego, 28 sierpnia 1984 r. spłonęła wraz z całym wyposażeniem. Dziś w tym samym miejscu wznosi się świątynia murowana.
W 1915 roku mieszkańcy Czyż, jak niemal wszyscy prawosławni mieszkańcy okolicznych ziem białoruskich, w związku z ofensywą wojsk niemieckich, namawiani i zastraszani przez żołnierzy carskich wyruszyli w bieżeństwo - masowy exodus w głąb rosyjskiego imperium. Z Rosji wrócili w latach 1918 - 1921. W 1941 r., w okolicach Czyż , na uroczysku srebna huorka rozegrała się bitwa, w której zginęło kilkuset żołnierzy i kadetów radzieckich. Miejsce tej tragedii upamiętniają krzyże, przy których odbywają się okolicznościowe nabożeństwa.
Na czyżowskim cmentarzu parafialnym usytuowanym nieopodal wsi Leniewo znajduje się cerkiew cmentarna św. Kosmy i Damiana konsekrowana 12 października 1889 roku. Jedna z tradycji głosi, że była ona przeniesiona ze wsi Łoknica ok. 1812 r. Istnieje również mniemanie, że jest to dawna cerkiew parafialna z samych Czyżów. Brak konkretnych źródeł nie pozwala jednak zweryfikować tych sprzecznych informacji. Jedno jest pewne - cerkiew cmentarna pełniła niegdyś na innym miejscu rolę parafialnej. Na samym cmentarzu warto się również przyjrzeć interesującym nagrobkom z kamienia i drewnianym krzyżom. Sztuka ich wyrabiania posiada w tych okolicach dawne tradycje. Dziś Czyże są siedzibą prężnie działającej gminy. Lady Nazwa wsi pochodzi od słowa "lada", co oznacza wielką polanę, miejsce wycięte w środku puszczy. W XVI wieku znajdował się tu folwark, który był siedzibą leśniczego zarządzającego puszczą bielską, która w owym czasie porastała te tereny. Po raz pierwszy o wsi wspomina Lustracja Województwa Podlaskiego z 1576 roku. W dokumencie mówi się również o tym, iż "w Ladzie pod dworem jest młyn o jednym kole i stawek". W 1664 roku znajdował się tam również wiatrak. Obowiązkiem leśniczego urzędującego w Ladach było strzeżenie puszczy, głównie przed mieszkańcami okolicznych miejscowości, którzy bezprawnie korzystali z lasów królewskich. W XIX wieku w ladach znajdowało się 16 chat, w których mieszkało 162 osoby.
We wsi stoi kaplica po wezwaniem św. Braci Machabeuszy zbudowana w 1942 roku z inicjatywy Teodora Pawluczuka. Znajduje się źródełko z cudowną wodą oraz wiele krzyży ofiarnych. Nieopodal źródełka na brzegu rzeki Łoknicy znajduje się obiekt archeologiczny o nazwie "zamczysko" z XI- XII wieku.
Cmentarzysko Hrabniak Bardzo bogatej historii tych terenów sięgającej wczesnego średniowiecza świadczyć może cmentarzysko Hrabniak. Trafić do niego nie jest trudno, w połowie drogi między Czyżami a Zbuczem należy skręcić w polną drogę prowadzącą do oddalonego o kilkaset metrów lasu. Jednak zanim zwiedzimy Hrabniak, warto przyjrzeć się stojącym tuż przy drodze krzyżom otoczonym starodrzewiem. Największą uwagę zwraca krzyż drewniany wystawiony przez Tomasza i Paraskiewę Juszkiewiczów. Choć daty nie da się odczytać, krzyż najprawdopodobniej pochodzi z przełomu wieku XIX i XX.
Drugi co do wielkości krzyż jest wykonany z ociosanego kamienia polnego. Na jego wierzchołku zamocowany jest krzyż kowalskiej roboty. Pod wpływem czasu napis na ponad stuletnim krzyżu stał się nieczytelny.
Najbardziej interesującym w tej grupie okazuje się jednak duży kamień, który na pierwszy rzut oka wygląda jak zwykły głaz narzutowy, ściągnięty tu z pola. Po dokładniejszych oględzinach można zauważyć wyryte na nim napisy. Wśród nich jest zapisana po cerkiewnosłowiańsku data - 1834 rok.
Warto teraz poznać jeszcze starsze obiekty w tych okolicach. Droga polna prowadzi nas do Hrabniaka. Jest to wczesnośredniowieczne cmentarzysko z kurhanami i grobami w obstawach kamiennych datowane na X - XII wiek. Jest to jeden z najciekawszych obiektów archeologicznych na Podlasiu. Uroczysko znajduje się w lasku grabowym - stąd też wywodzi się jego nazwa.
Teren ten po raz pierwszy był badany już w latach 1856 - 57. Cmentarzysko badał profesor Uniwersytetu Wileńskiego, Józef Jaroszewicz - znamienita postać w historii Bielska Podlaskiego i całego Podlasia.
Podczas badań, w jednym z kurhanów znalazł on kilka szkieletów, w innym zaś kości jednej osoby z toporem, co świadczyć może, iż pochowany był tu znamienity wojownik. Oprócz tego Jaroszewicz natrafił tu na liczne gwoździe, miedziane bransolety, szklane paciorki, srebrne zawieszki i ceramikę. Mogiły przypisał Jaroszewicz Jaćwingom.
Cmentarzysko w Hrabniaku jest bardzo podobne do stanowisk w okolicach Kamieńca Litewskiego na Białorusi. Archeolodzy wiążą te obiekty z ruskim plemieniem Drehowiczów - jednym z trzech plemion, z których wykształcił się naród białoruski. Podobne może być także pochodzenie kurhanów w Hrabniaku. Cechą odróżniającą Hrabniak od innych podobnych mu stanowisk, jest występowanie obok kurhanów mogił w kamiennych obstawach. Taki rodzaj pochówków archeolodzy przypisują osadnictwu mazowieckiemu. Możliwe, że zamieszkująca tu ludność ruska przejęła od niedalekich Mazowszan sposób grzebania zmarłych. Grodzisko "Okopy" Wczesnośredniowieczne grodzisko zwane potocznie przez mieszkańców "Okopami" jest dobrze widoczne z szosy Bielsk - Hajnówka. Badania archeologiczne przeprowadzone w Zbuczu w czerwcu 2004 roku wykazały, iż wały grodziska zbudowane zostały w X-XI wieku.
Nie jest ono jedynym takiego typu obiektem w okolicach. Podobne istnieją m. in. w Paszkowszczyźnie, Haćkach czy Bielsku Podlaskim. Wszystkie te grody zasiedlone były przez ludność wschodniosłowiańską, pozostającą w sferze wpływów Rusi Kijowskiej i Księstwa Turowskiego. Jeśli chodzi o Zbucz- materiał zabytkowy jest zbyt mały, aby to jednoznacznie ustalić. Miejscowa ludność wiąże "Okopy" z czasem wojen szwedzkich. Nie ma w tym nic dziwnego, bowiem w niektórych innych miejscowościach średniowieczne kurhany i ich grupy także mianuje się "szwedzkimi" (lub "tureckimi") "mohiłkami". Grodzisko było otoczone przez wał prawdopodobnie o konstrukcji drewniano- ziemnej, a także płytką fosę. W wałach obiektu znajduje się wiele kamieni, można natrafić na cegłę i węgle. Wejście na dziedziniec znajduje się od strony wschodniej. Na terenie grodziska od dawna natrafiano także na wiele ludzkich kości, które mogą świadczyć o burzliwej historii tego miejsca. Ostatnie badania archeologiczne w "Okopach" przeprowadzone były w czerwcu 2004 roku. Wykazały one, iż najprawdopodobniej był to gród o charakterze schronieniowym i nie istniała tu prawdopodobnie żadna zabudowa o charakterze mieszkalnym. Usypane wokół centralnego placu wały służyły jako miejsce dające schronienie w razie najazdu wrogich wojsk. Umocnienia te powstały pomiędzy X a XI w. O dziejach grodziska mógłby także wiele opowiedzieć wielki kamień z napisem, który niegdyś tu się znajdował. Jednak w połowie XIX stulecia ślad po nim zaginął. Co roku obok grodziska odbywa się festyn archeologiczny z walkami wojów i innymi średniowiecznymi atrakcjami. Kojły Wieś należąca do dóbr królewskich. O Kojłach wspomina się już w Lustracji Województwa Podlaskiego z 1576 roku. Dokument ten informuje, iż Kojły zamieszkiwane były przez osoczników- kategorię ludności służebnej, której zadaniem było strzeżenie lasów puszczy bielskiej, która porastała te tereny. W owym czasie mieszkali tu również bartnicy- którzy z wyżłobionych w drzewach barci dla pszczół pobierali miód. O mieszkańcach Kojłów mówi również podobny dokument: lustracja z 1664 roku. W XVII wieku do obowiązków mieszkańców wsi należało również wybranie spośród siebie i wyposażenie "wybrańca"- żołnierza, którego obowiązkiem było stawienie się na wezwanie władcy i uczestniczenie w wojnie. W latach 1720 - 1722 miał miejsce spór sądowy, w którym mieszkańcy Kojłów, Nowego Berezowa, Czyżyków i innych okolicznych wsi oskarżali starostę bielskiego, Jana Klemensa Branickiego o nadużycia w pobieraniu czynszów i danin. Widać więc, iż mieszkańcy tych okolic byli aktywni w życiu obywatelskim i nie bali się dochodzić swych praw przed sądem. Pod koniec XIX wieku wieś składała się z 78 chat, w których mieszkało 516 osób.
We wsi znajduje się prawosławna drewniana kaplica z 1909 roku pod wezwaniem św. Aleksego Więcej o szlaku na stronie www.carskiszlak.sonca.org
|
|||||||
|
|
||||||||
|
© Copyright by Urząd Gminy Czyże |
||||||||
